नयॉं दिल्ली, 26 अगस्त (हि.स.)। राष्ट्रिय स्वयंसेवक संघका सरसंघचालक डा. मोहन भागवतले मंगलवार विज्ञान भवनमा आयोजित व्याख्यानमालामा संघको स्थापना डा. केशव बलिराम हेडगेवारले स्वतन्त्रता आन्दोलनको समयमा समाजलाई सही दिशामा प्रबोधित गर्ने कार्य अधूरो रहेकाले गरेको बताए।

डा. भागवतले '100 वर्षको संघ यात्रा: नयॉं क्षितिज' विषयक तीन दिवसीय व्याख्यानमालामा भने, 'डा. हेडगेवारले समाज निर्माणको दिशामा कसैसॅंग समय नरहेको कुरा अनुभव गरे, यस कारण उहॉं स्वयंले पहल गरे। संघको विचार उहॉंको मनमा धेरै वर्ष अघि आएको थियो र 1925 को विजयादशमीमा यसको औपचारिक घोषणा गरियो।' उनले भने, 'डा. हेडगेवारको सम्पूर्ण हिन्दू समाजको संगठन नै राष्ट्र निर्माणको आधार हो भन्ने विश्वास थियो। जसले आफ्नो नामसॅंग 'हि​न्दू' जोड्छन्, उनी देश र समाजप्रति जिम्मेवार बन्छन्।'

सरसंघचालकले 'हिन्दू' शब्द कुनै बाहिरी पहिचानको प्रतीक नभएर यो व्यापक मानवशास्त्रीय दृष्टिकोण रहेको स्पष्ट पारे। उनले भने, 'भारतको परम्पराले व्यक्ति, समाज र सृष्टिलाई एक अर्कासॅंग जोड्यो र प्रभावित मान्दछ। डा. हेडगेवार अनुसार, मनुष्यको वास्तविक विकास तब मात्र सम्भव छ जब उनी व्यक्तिगत उन्नतिका साथै समाज र सृष्टिको विकासलाई पनि अपनाउॅंदछ।'

भागवतले डा. हेडगेवारको जीवनको उल्लेख गर्दै भने, 'उहॉं जन्मजात देशभक्त थिए। कोलकाता (त्यसताक कलकत्ता) मा मेडिकलको पढ़ाईको समयमा उहॉंको सम्बन्ध अनुशीलन समितिसॅंग भयो। त्रिलोक्यानाथ र रासबिहारी बोसका पुस्तकहरूमा उहॉंको उल्लेख पाइन्छ। उहॉंको कोड नाम 'कोकीन' थियो।'

उनले भने, 'यस देशमा हिन्दू, सिख र बौद्धले एक अर्कासॅंग संघर्ष गर्नेछैन, तर राष्ट्रको लागि जिउनेछन् र बलिदान दिनेछन्। नेता, नीति र पार्टी सहायक तत्व हुन्, तर मूल कार्य समाजको परिवर्तन हो। भागवतले भने, 'भारत माताले आफ्ना नानीहरूलाई संस्कार दिएका छन्, जसका लागि पूर्वजहरूले बलिदान दिए। उही पूर्वजहरू संघका प्रेरणा केन्द्र हुन्।' उनले भने, 'हिन्दुहरूका विभिन्न प्रकार छन्- केहीले गर्वका साथ यसलाई मान्छन्, केहीले सामान्य मान्छन् र केहीले कुनै कारणवश स्वीकार गर्दैनन्।'

हिन्दुस्थान समाचार / बिशाल